Historia Związku Artystów Scen Polskich
Związek Artystów Scen Polskich powołali aktorzy, 21 grudnia 1918 roku, wkrótce po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, na ogólnopolskim Kongresie Konstytucyjnym w Teatrze Rozmaitości w Warszawie. Kongres otwierał Józef Śliwicki, honorowym przewodniczącym zgromadzenia został wybitny aktor Wincenty Rapacki. Stefan Jaracz i Franciszek Frączkowski odczytali pełny tekst Statutu, który opracowała jeszcze w czasie wojny specjalna komisja: Stefan Jaracz, Jan Kochanowicz, Juliusz Osterwa, Józef Śliwicki, Aleksander Zelwerowicz, Franciszek Frączkowski, Józef Mikulski, Józef Munclingr, Mieczysław Szpakiewicz, Ludwik Śliwiński.
W okresie II Rzeczypospolitej ZASP był organizacją silną i skuteczną. Od samego początku przejął funkcję głównego organizatora życia teatralnego. W najogólniejszych zarysach uregulował prawa i obowiązki aktora w teatrze, ustalił stosunki prawne między aktorem a teatrem (regulaminy pracy), między teatrem a Związkiem (konwencje). Zatwierdził różne formy pomocy materialnej, jak kasa pogrzebowa i kasa jubileuszowa. Powołał pismo związkowe „Scena Polska”, przyczynił się do utworzenia w roku 1925 Polskiego Instytutu Teatrologicznego i powołania w 1932 roku Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej (PIST). W roku 1936 zwołał chyba najważniejszy w swoich dziejach zjazd, poświęcony w całości sprawom artystycznym. Również w roku 1936 doprowadził do zakończenia budowy pomnika Wojciecha Bogusławskiego przed Teatrem Narodowym.
Od 1922 roku w ZASP-ie odbywały się egzaminy eksternistyczne dla aktorów, a od 1923 także dla reżyserów. W 1976 Związek Artystów Scen Polskich stał się członkiem FIA (International Federation of Actors), międzynarodowej organizacji skupiającej związki zawodowe aktorów na świecie.
Na szczególne podkreślenia zasługują trzy ważne osiągnięcia ZASP-u w latach międzywojennych: szkolenie zawodowe aktorów, co po latach zaborów przyczyniło się do ujednolicenia wymowy scenicznej, wprowadzenie przymusu organizacyjnego, czyli konieczności i obowiązku należenia do jednego i tylko jednego związku; tylko członek ZASP który podpisał konwencję z ZASP-em, mógł grać w teatrze, a te, które podpisały konwencję mogły angażować tylko członków ZASP-u, wynegocjowanie rocznego kontraktu gwarantującego aktorom minimalną gażę.
Do trwałych zdobyczy tego czasu należy również Schronisko w Skolimowie (patrz: Skolimów) i Dom Aktora w Warszawie. Pomysł zbudowania Domu Aktora w stolicy powstał w roku 1921. W 1928 kupiono parcelę na ul. Polnej 48, gdzie przewidywano budowę nowoczesnego budynku. W połowie lat 30. parcelę jednak sprzedano i kupiono stary dom w Alejach Ujazdowskich 45. Zniszczony częściowo w czasie wojny, od 1949 roku jest stałą siedzibą Zarządu Głównego ZASP.
Podczas wojny ZASP działał w konspiracji. Patronował szkoleniu aktorów w mieszkaniach wykładowców, doprowadził do utworzenia Tajnej Rady Teatralnej, która powstała w roku 1940 z inicjatywy Bohdana Korzeniewskiego, Leona Schillera i Edmunda Wiercińskiego. Rada opracowała m.in. plany organizacji teatrów w wolnej Polsce oraz projekt weryfikacji aktorów, którzy złamali zakaz występowania w imprezach koncesjonowanych przez Niemców, uchwalony przez ZASP w 1940 roku.
Po wojnie ZASP kilkakrotnie zmieniał nazwę. W 1950 roku w miejsce ZASP-u powstał SPATiF (Stowarzyszenie Polskich Artystów Teatru i Filmu). W roku 1957, po polskim październiku, wydłużono nazwę Stowarzyszenia i do SPATiF-u dopisano ZASP. W pamiętnym roku 1981 Zjazd Nadzwyczajny uchwalił powrót do nazwy przedwojennej. 13 grudnia 1981 roku wprowadzono stan wojenny. 1 grudnia 1982 roku ZASP został rozwiązany, a 19 grudnia 1983 roku odbył się Zjazd założycielski „nowego” ZASP-u. Wstąpiło do niego około 1.300 osób. Dawny ZASP liczył około 5.000 członków.
Na początku 1989 roku doszło do konstruktywnego porozumienia pomiędzy dwoma ZASP-ami i w końcu października zwołano Zjazd Nadzwyczajny, który zjednoczył środowisko.
W kwietniu 2014 roku, podczas LVI Walnego Zjazdu Delegatów ZASP zatwierdzono nazwę w brzmieniu: ZASP-Stowarzyszenie Polskich Artystów Teatru, Filmu, Radia i Telewizji. Natomiast 1 kwietnia 2019 roku podczas LIX Nadzwyczajnego Walnego Zjazdu, zwołanego w celu zatwierdzenia nowego Statutu, nazwa Stowarzyszenia uległa zmianie i obecnie brzmi: Związek Artystów Scen Polskich ZASP-Stowarzyszenie.
