Projekt ustawy o oprawie autorskim i prawach pokrewnych będzie w najbliższy wtorek rozpatrywany w Senacie. Dokument trafił do izby wyższej po uchwaleniu przez Sejm w kształcie, który, jak podkreśla Związek Artystów Scen Polskich ZASP – Stowarzyszenie, uwzględnia większość postulatów środowiska aktorskiego, m.in.: tantiemy dla wszystkich twórców i artystów filmowych z Internetu, tantiemy z reemitowania i tantiemy dla aktorów audialnych za streaming audiobooków czy słuchowisk.

Aktorzy i twórcy dziękują paniom posłankom i panom posłom za wprowadzone przez Sejm poprawki do ustawy i proszą Senatorki i Senatorów o ich utrzymanie w trakcie prac nad ustawą w Senacie.

Jednocześnie ZASP wskazuje, że nadal istnieje potrzeba odpowiedniego zdefiniowania w ustawie pojęć takich jak wprowadzanie bezpośrednie i reemitowanie. W przeciwnym razie nowe prawo może być niezgodne z dyrektywami unijnymi i prowadzić do kwestionowania go przez sieci kablowe i platformy cyfrowe i w efekcie wieloletnich sporów sądowych o tantiemy. Do podobnych wniosków doszedł już Sąd Apelacyjny w Warszawie w orzeczeniu z 11 czerwca br. Także Biuro Legislacyjne Senatu potwierdziło, że zawarte w ustawie definicje wymagają zmian. 

– Jest to wielki sukces, wypracowany przez środowiska twórców i artystów wykonawców oraz wspierających je Posłów i Posłanki. Oczekiwaliśmy na te zmiany wiele lat! Ustawa w dotychczasowym kształcie odzwierciedlała stan technologii sprzed trzech dekad, uwzględniała więc zapisy o wynagrodzeniu za filmy na VHS, DVD, w kinach i tradycyjnej telewizji, ale nie obejmowała streamingu czy reemitowania. Cieszymy się, że nowelizacja uwzględniła te technologie – powiedział Krzysztof Szuster, prezes ZASP – jedynej w Polsce organizacji zbiorowego zarządzania ustawowo reprezentującej środowisko aktorskie.

Jak wyjaśnia dyrektor generalny ZASP Andrzej Gajewski – do tej pory mieliśmy do czynienia z sytuacją kuriozalną:

– Jeśli telewizja naziemna, np. TVP, emituje zrealizowany po 1994 r. film, to  aktor w nim grający otrzyma tantiemy z tytułu oglądania go przez widzów telewizji naziemnej, czyli oglądających film przez tzw. normalną antenę. Jeśli widz ogląda ten sam film na tym samym kanale TVP, ale za pośrednictwem na przykład telewizji kablowej, to wówczas z uwagi na brak oczywistej podstawy prawnej tantiem może nie dostać. Ale jednocześnie producenci i twórcy filmowi – reżyserzy, operatorzy, scenarzyści od lat otrzymują ogromne wynagrodzenia z tytułu reemitowania pozostające w rażącej dysproporcji do wynagrodzeń aktorów. Dlatego tak ważne jest pozostawienie wpisanego przez Sejm do ustawy reemitowania jako pola eksploatacji w artykule 70.

Aktorzy cieszą się z kształtu, jaki ustawa przyjęła wychodząc z Sejmu. Podkreślają jednak, że część istotnych postulatów nadal nie znalazła się w ustawie i liczą na wsparcie Senatu w tej sprawie.

To między innymi postulowana przez ZASP zmiana ustawowych definicji nadawania i reemitowania oraz dodanie do ustawy definicji wprowadzania bezpośredniego. Zdaniem ZASP postulat konieczności rozróżnienia definicji nadawania bezpośredniego i reemitowania wynika wprost z dyrektyw europejskich oraz wyroków TSUE.

– Zaproponowane przez ZASP definicje nadawania i reemitowania zostały pominięte, w treści uchwalonej przez Sejm, przez co aktualne ich brzmienie jest niezgodne z prawem unijnym, tj. z art. 2 pkt 2 i 4 oraz art. 8 implementowanej dyrektywy unijnej SatCab II, oraz z wyrokami Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydanymi w sprawach Airfield i SBS.  – argumentują doradcy prawni ZASP.

To, że wprowadzenie tego postulatu jest konieczne dla zgodności prawa polskiego z europejskim,  potwierdza wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 11 czerwca 2024 roku.

 – Sąd w orzeczeniu w sprawie z powództwa ZASP przeciwko jednemu z największych w Polsce operatorów płatnej telewizji kablowej jasno wskazał, że w sytuacji, gdyby projekt ustawy w zakresie definicji nadawania i reemitowania wszedł w życie w aktualnym brzmieniu – rozpoznanie sprawy przez sąd wymagałoby rozważenia skierowania do Trybunału Sprawiedliwości pytania prejudycjalnego wobec wątpliwości dotyczących zgodności z implementacją przepisów dyrektywy SatCab II do polskiego porządku prawnego – dodaje mec. Marek Bukowski.

W opinii ekspertów brak prawidłowych definicji sprawi, że aktorzy będą mieli bardzo utrudnione dochodzenie należnych tantiem od telewizji kablowych i satelitarnych..

– Prawo krajowe, niezgodne z prawem unijnym, będzie kwestionowane w procesie stosowania prawa przez sądy polskie i Trybunał Sprawiedliwości UE. Aktorzy na wiele lat utkną w sporach sądowych, ponieważ płatnicy tantiem (w szczególności telewizje kablowe i satelitarne) będą wykorzystywać niezgodność definicji z prawem i wyrokami unijnymi do odmowy zapłaty. Problem ten dotknie nie tylko aktorów, ale  wszystkich przedstawicieli środowiska filmowego – uzupełnia mec. Grzegorz Rybicki.

Konieczność wprowadzenia zmian w ustawowych definicjach potwierdza też opinia Biura Legislacyjnego Senatu. Chociaż Biuro Legislacyjne wypowiada się co do samej techniki legislacyjnej, a nie merytorycznego brzmienia przepisów, to sam fakt notyfikowania ustawodawcy błędu w zakresie połączenia definicji nadawania i wprowadzania bezpośredniego wskazuje, że brak odrębności tych definicji

doprowadził do błędnych, niezgodnych ze sztuką legislacyjną przepisów ustawowych. Zdaniem ZASP-u błędnych także w świetle dyrektywy SatCab II.

Drugą z postulowanych zmian jest wprowadzenie obowiązkowego pośrednictwa organizacji zbiorowego zarządzania w egzekwowaniu tantiem z tytułu audiobooków.

– Długoletnia praktyka ZASP pokazuje, że pośrednictwo organizacji zbiorowego zarządzania jest jedynym skutecznym i bezpiecznym dla artystów sposobem egzekwowania – na odpowiednich i rynkowych warunkach -wynagrodzenia należnego uprawnionym od dużych podmiotów. Oczywista dysproporcja między twórcami i artystami wykonawcami a wielkimi korporacjami będącymi użytkownikami praw wskazuje na to, że brak zapewnienia obowiązkowego pośrednictwa organizacji zbiorowego zarządzania w poborze i wypłacie tych wynagrodzeń doprowadzi do sytuacji, w której wynagrodzenie to stanie się czysto iluzoryczne – wyjaśnia mec. Rybicki.

Projekt ustawy o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych rozpatrywany będzie w najbliższy wtorek, 9 lipca, na posiedzeniu senackiej Komisji Kultury i Środków Przekazu.

Środowisko aktorów apeluje do Senatorów o utrzymanie w ustawie zapisu gwarantującego aktorkom i aktorom wynagrodzenia z pola eksploatacji reemitowanie. Jest to kluczowy zapis z punktu widzenia aktorów i autorów. Jednocześnie ZASP podkreśla, że postulowane przez organizację zapisy nie niosą ze sobą żadnych skutków finansowych dla Państwa ani dla konsumentów. Gwarantują jedynie aktorom, że za ich pracę otrzymają należne im wynagrodzenia od wielkich firm i korporacji.

Szczegółowe informacje na temat stanowiska ZASP wobec projektu znaleźć można na stronie:
https://www.zasp.pl/aktualnosci/informacja-i-stanowisko-zarzadu-glownego-zasp-w-sprawie-zmiany-ustawy-o-prawie-autorskim-i-prawach-pokrewnych/