aktualnie trwają prace legislacyjne nad nowelizacją ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Projekt ustawy po jego uchwaleniu przez Sejm, będzie przesłany niebawem do Senatu.

Dla polskich aktorów to bardzo istotna ustawa, ponieważ przewiduje prawo aktorów do niezbywalnego wynagrodzenia (tantiem) za korzystanie z ich artystycznych wykonań w ramach filmów i seriali, m.in. od nadawców i kin. Takie wynagrodzenia aktorów są im wypłacane za pośrednictwem Związku Artystów Scen Polskich ZASP (dalej „ZASP“)

ZASP jest jedyną w Polsce organizacją zbiorowego zarządzania prawami pokrewnymi aktorów, posiadającą zezwolenie na reprezentowanie w tym zakresie praw aktorów na polskim rynku audiowizualnym. Rolą ZASP jest pozyskiwanie, naliczanie i wreszcie wypłacanie artystom wykonawcom aktorom należnych im tantiem.

Aby zabezpieczyć pełny zakres uprawnień polskich aktorów wobec dynamicznego rozwoju technologicznego w zakresie rozpowszechniania wykonań aktorskich – ZASP zgłosił opisane poniżej propozycje do projektu ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

ZASP postulował i walczył o tantiemy:

1. dla wszystkich twórców i artystów filmowych za :

•  streaming (VoD)
• reemitowanie

2. dla aktorów audialnych za streaming audiobooków, słuchowisk, etc.

ZASP jako jedyny wnioskował o tantiemy za reemitowanie i za streaming artystycznych wykonań audialnych !

Wszystkie te żądania ZASP zostały przyjęte i uchwalone przez Sejm !

Jest to wielki sukces aktorów i ZASP, osiągnięty dzięki wzmożonej pracy i aktywności przedstawicieli ZASP i aktorów, którzy zaangażowali się w medialną walkę o te tantiemy.

Dlaczego ZASP wnioskował o zmianę definicji ustawowych ?

Definicje ustawowe w rządowym projekcie zmiany prawa autorskiego były niezgodne z:

•  dyrektywą unijną SatCab II (art. 8, motywy 20 i 21)
•  wyrokami Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej ws. Airfield i SBS.

Dlaczego ta niezgodność definicji ustawowych z prawem unijnym i wyrokami sądów unijnych jest tak ważna dla aktorów ?

1. Nie można skutecznie oraz szybko i efektywnie dochodzić prawa do tantiem za reemitowanie, jeżeli definicja reemitowania jest niezgodna z prawem unijnym i wyrokami sądów unijnych.

2. Płatnicy tych tantiem, czyli telewizje kablowe i satelitarne będą wykorzystywać tą niezgodność definicji z prawem i wyrokami unijnymi do odmowy zapłaty tantiem dla aktorów.

3. Płatność tantiem będzie odsunięta w czasie o lata, gdyż dochodzenie tantiem będzie wymagało prowadzenia przez ZASP licznych spraw sądowych i rozstrzygnięcia przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej kwestii zgodności polskiego prawa z prawem unijnym i wyrokami tego Trybunału.

Czy sytuacja prawna aktorów i twórców filmowych w zakresie tantiem z reemitowania jest identyczna ?

1. Formalnie w świetle prawa autorskiego jest taka sama, jednakże SFP-ZAPA realizując uprawnienia producentów filmowych pobiera tantiemy za reemitowanie dla twórców

filmowych i producentów filmowych od wielu lat. Ma już zawarte umowy z operatorami telewizji kablowych i satelitarnych na reemitowanie.

2. Prawo do niezbywalnego wynagrodzenia dla aktorów za reemitowanie wprowadza dopiero uchwalona przez Sejm w dniu 28 czerwca 2024 r. zmiana ustawy o prawie autorskim. ZASP będzie na tej podstawie domagał się w imieniu aktorów zapłaty tantiem.

3. Aktorzy nie mieli wcześniej niezbywalnego prawa do domagania się tantiem za reemitowanie, a całość swoich praw, w tym na polu reemitowania, przenosili na producentów filmowych, którzy pobierali tantiemy za pośrednictwem SFP-ZAPA.

4. Aktorzy już ponad 30 lat oczekują na niezbywalne prawo do tantiem za reemitowanie ! To samo dotyczy innych niż aktorzy wykonawców oraz współtwórców utworów audiowizualnych, w tym reprezentowanych przez SFP-ZAPA, co w sposób zasadniczy wzmacnia ich uprawnienia na tym polu.

Czy wniosek ZASP w sprawie zmiany definicji ustawowej reemitowania zagrażał brakiem uchwalenia tantiem za streaming ?

1. Nie, nie zagrażał. Tantiemy za streaming to inny od reemitowania sposób rozpowszechniania utworów audiowizualnych! Zarówno sejmowa Komisja Kultury, jak i Sejm na posiedzeniu plenarnym, rozpatrywały te wnioski odrębnie, albowiem były one rozłączne. Jak wynika z przebiegu posiedzeń tych ciał, sprawa tantiem za streaming nie była w żaden sposób łączona z reemitowaniem.

2. ZASP jako jedyny domagał się tantiem za reemitowanie. Dlatego też miał obowiązek zapewnić skuteczne i efektywne egzekwowanie tantiem dla aktorów, którzy przez ostatnie 30 lat nie mieli takiej możliwości.

Czy wniosek ZASP w sprawie zmiany definicji ustawowej reemitowania zagrażał brakiem uchwalenia tantiem od płatnych telewizji kablowych i satelitarnych?

1. Nie, nie zagrażał. Dzięki uchwalonym zmianom, płatne telewizje kablowe i satelitarne zostały zobowiązane do płacenia tantiem. Wniosek w sprawie zmian definicji ustawowych zapewnić miał zgodność tych definicji z prawem unijnym i zapobiec w przyszłości kwestionowaniu przez telewizje kablowe i satelitarne ich obowiązku

wypłaty tantiem oraz stworzyć pewne prawo do ich dochodzenia przez ZASP w imieniu aktorów.

2. Wniosek ZASP nie wprowadzał zmian na korzyść płatnych telewizji kablowych, nie doprowadziłby do pozbawienia aktorów i twórców filmowych prawa do tantiem. Wręcz przeciwnie, przyczyniłby się do ich skutecznego pobierania.

Czy wnioskowane przez ZASP zmiany definicji ustawowych mogły pozbawić lub zmniejszyć tantiemy dla twórców filmowych (reżyserów, scenarzystów, operatorów obrazu, etc.) ?

1. Nie, nie mogły. SFP-ZAPA od lat pobiera tantiemy za reemitowanie zarówno dla twórców filmowych, jak i producentów filmowych. Podział tych tantiem pomiędzy te dwie kategorie uprawnionych jest wewnętrzną sprawą SFP-ZAPA.

2. Przyznanie twórcom filmowym niezbywalnego prawa do tantiem za reemitowanie może wpłynąć wyłącznie na powiększenie ich udziału w podziale środków z producentami filmowymi. Są to jednak wewnętrzne sprawy SFP-ZAPA.

3. SFP-ZAPA ma zatwierdzone przez Komisję Prawa Autorskiego tabele wynagrodzeń za reemitowanie dla twórców i producentów filmowych. Podział tych tantiem między twórców filmowych i producentów odbywa się wedle zasad uchwalonych przez organy SFP-ZAPA.

Czy wprowadzenie prawa do wynagrodzenia z reemitowania nie jest wystarczające? Czy dodanie lub brak w ustawie o prawie autorskim proponowanych przez ZASP definicji nadawania, reemitowania i wprowadzania bezpośredniego spowoduje obniżenie lub zwiększenie wynagrodzeń aktorskich z reemitowania ?

1. Prawa do tantiem dla aktorów za reemitowanie są wyłącznie zapisem ustawowym, który będzie wymagał dopiero egzekwowania przez ZASP w praktyce. Skuteczność egzekwowania tego prawa jest ściśle powiązana z brzmieniem definicji ustawowych.

2. Niezgodność z prawem i orzecznictwem unijnym tych definicji tworzy stan niepewności prawnej, która może mieć wpływ na wysokość egzekwowanych tantiem, ale co też ważne, na efektywność i skuteczność tego egzekwowania.

Czy interesy całego środowiska filmowego dotyczące tantiem z reemitowania są jednolite i zbieżne i dlaczego ZASP jest atakowany przez inne OZZ ?

1. Nie, nie są. Prawo do tantiem pobieranych za pośrednictwem OZZ mają trzy kategorie uprawnionych:

• Producenci filmowi
•  Twórcy filmowi (reżyserzy i scenarzyści, etc.)
•  Artyści wykonawcy (aktorzy i inni artyści, których wykonania zostały użyte w filmie).

2. Każda z tych kategorii uprawnionych jest zainteresowana uzyskaniem jak największego udziału w tych tantiemach.

3. Przysłowiowy tort do podziału jest jeden, dlatego pojawia się oczywisty konflikt interesów między OZZ i stąd zwalczanie ZASPu jako konkurenta do tego tortu.

Czym różni się ZASP od Związku Zawodowego Aktorów Polskich (ZZAP) i na czym polega różnica w kompetencjach tych organizacji.

1. ZASP jest organizacją zbiorowego zarządzania, która posiada odpowiednie zezwolenie Ministra Kultury i jako jedyna w Polsce jest uprawniona i zobowiązana do reprezentowania artystów wykonawców aktorów w poborze i podziale tantiem.

2. ZZAP jest związkiem zawodowym, który nie ma jakichkolwiek kompetencji i ustawowych uprawnień w obszarze zbiorowego zarządzania prawami aktorskimi. Jego głównym zadaniem jest dbanie o sprawy pracownicze aktorów.